Het smelleken (Falco columbarius) is de kleinste valk van Europa en een meesterlijke jager. Ondanks zijn bescheiden formaat is deze vogel een indrukwekkende verschijning voor vogelliefhebbers die graag de wereld rondreizen om bijzondere soorten te spotten.
Hoe herken je een smelleken?
Het smelleken is een compacte valk met een lengte van 25 tot 30 cm en een spanwijdte van 50 tot 62 cm. Mannetjes zijn van boven blauwgrijs met een zwarte staartband en hebben een oranjebruine borst met donkere vlekken. Vrouwtjes en jongen zijn bruin van boven en licht van onderen met donkere strepen. In vlucht valt de brede vleugelbasis en de relatief lange staart op.
Wat is hun leefgebied?
Deze valk geeft de voorkeur aan open landschappen zoals heide, hoogveen, akkers en kwelders. Tijdens de trek is hij ook boven bossen en steden te zien. In Nederland wordt hij vooral waargenomen in open gebieden langs de kust.
In Nederland is het smelleken een schaarse doortrekker en wintergast. Het aantal overwinteraars wordt geschat op 200-300 individuen. Tijdens de voorjaarstrek kunnen bij telposten langs de kust, zoals Breskens en Kamperhoek, op één dag tientallen smellekens worden waargenomen.
In de jaren zestig en zeventig daalde het aantal smellekens door pesticidengebruik en habitatverlies. Tegenwoordig is de soort beschermd onder de Europese Vogelrichtlijn en de Nederlandse Omgevingswet. Belangrijke bedreigingen zijn verstoring van broedgebieden en predatie door vossen, die zich door klimaatverandering verder naar het noorden verspreiden.
Wat eet het smelleken?
Het smelleken jaagt voornamelijk op kleine vogels zoals leeuweriken, vinken, piepers en gorzen. Hij vliegt laag en snel om zijn prooi te verrassen en kan deze ook langdurig achtervolgen tot de prooi uitgeput is.
Het smelleken is een beschermde inheemse vogelsoort in Nederland. Het is verboden om deze vogels opzettelijk te vangen of te storen, evenals hun nesten of eieren te beschadigen of te verwijderen. Deze bescherming is vastgelegd in de Europese Vogelrichtlijn en de Nederlandse Omgevingswet.
Help de vogels een handje
Zomer of winter, een tuin vol vogels is altijd een prachtig gezicht. Wil je je tuin of balkon vogelvriendelijk inrichten? Dit doe je bijvoorbeeld met nestkasten, voederhuisjes en diervriendelijke planten.
Een aanrader is Vivara. Zij hebben een groot aanbod en je steunt ook meteen stichtingen zoals de Vogelbescherming, Vlinderstichting en Stichting Egelbescherming.